logo
/
Archive_People
/
Вінцэнт-Канстанцін Каліноўскі

Archive_Person

Вінцэнт-Канстанцін Каліноўскі
02.02.1838 - 22.03.1864
Вінцэнт-Канстанцін Каліноўскі
Location
Lithuania, Vilnius
Biography

Вінцэнт-Канстанцін Сямёнавіч Каліноўскі, таксама вядомы як Кастусь Каліноўскі (2 лютага 1838), Мастаўляны, Гродзенскі павет, Гродзенская губерня, Расійская імперыя — (22 сакавіка 1864), Вільня, Віленская - беларускі і польскі рэвалюцыянер, публіцыст, паэт, адзін з кіраўнікоў польскага паўстання 1863 года на тэрыторыі сучасных Беларусі і Літвы. Лічыцца нацыянальным героем у сучаснай Беларусі, Польшчы, Літве.

Дзяцінства Каліноўскага прайшло каля Свіслачы. Ён скончыў Свіслацкую павятовую вучэльню, у 1856—1860 гадах вучыўся на юрыдычным факультэце Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта. Менавіта ў гэтыя гады ён разам са старэйшым братам Віктарам удзельнічаў у дзейнасці студэнцкіх зямляцтваў і рэвалюцыйных гурткоў. Пазней Кастусь вярнуўся на радзіму, ствараў гурткі там, а ў 1862-м узначаліў створаную на іх аснове адзіную канспіратыўную арганізацыю.

У 1863 узначаліў паўстанне на тэрыторыі былога Вялікага княства Літоўскага. Каліноўскі ўзначаліў Часовы правінцыйны ўрад Літвы і Беларусі, адзін з рэгіянальных органаў улады. Яго першым дакументам быў пераказ маніфеста, выдадзенага ў Варшаве 20 студзеня (1 лютага па новым стылі) 1863 года. Каліноўскі спрабаваў пашырыць сацыяльную базу паўстання, прыцягваць да ўдзелу ў ім сялян. Пры гэтым ён пратэставаў супраць умяшання Польшчы і настойваў на самастойнасці. Таму ўжо 27 лютага (11 сакавіка) Варшаўскі ўрад адхіліў ад улады Часовы ўрад і перадаў уладу «Аддзелу кіраўніцтва правінцыямі Літвы».

Каліноўскага прызначылі камісарам ваяводства на Гарадзеншчыну. Там паўстанцы пачалі карыстацца значнай падтрымкай. Але ў цэлым паўстанне цярпела паражэнне.

Улетку Кастуся ўсё ж вярнулі ў «Аддзел», а 31 ліпеня 1863 года Каліноўскі ўзначаліў яго. Але да таго часу паўстанне пайшло ўжо на спад.

У студзені 1864-га быў арыштаваны, а ў сакавіку павешаны ў Вільні.

Яшчэ да паўстання 1863 года на тэрыторыі былой Рэчы Паспалітай аформіліся два крылы: «белыя» (землеўладальнікі і буржуазія) і «чырвоныя» (дробная шляхта, інтэлігенцыя, студэнцтва, гарадскія нізы). Пры гэтым апошнія падзяляліся на ўмераных і больш радыкальных. Да апошніх і належаў Каліноўскі.

У нацыянальным пытанні ўсе выступалі за аднаўленне Рэчы Паспалітай. Але калі "белыя" і ўмераныя "чырвоныя" хутчэй выступалі за ўнітарную Польшчу, то "чырвоныя", у тым ліку і Кастусь, былі за федэрацыю і прызнавалі правы беларусаў, літоўцаў і ўкраінцаў на самавызначэнне. Каліноўскі настойваў на тым, каб адносіны з Варшавай будаваліся на раўнапраўі і суверэннасці. Ужо падчас паўстання ён патрабаваў, каб Літоўскі правінцыйны камітэт (кіраваў выступамі на тэрыторыі былога ВКЛ) самастойна расходаваў грашовыя сродкі на патрэбы паўстання.

Каліноўскі змагаўся за свабоду і незалежнасць сваёй краіны. Ён імкнуўся вырашыць аграрнае пытанне, а значыць, яго хвалявалі інтарэсы не толькі вузкай эліты, але і шырокіх пластоў насельніцтва.Але галоўнае, што дзеля дасягнення гэтых мэт ён не пабаяўся ахвяраваць сваім жыццём.

Кастусь мог цалкам не вяртацца да ўлады, а лёгка эміграваць і доўгія гады жыць за мяжой. У яго была такая ж магчымасць восенню 1863 года, калі на тэрыторыі Беларусі завяршыліся актыўныя баявыя дзеянні. Але ён вырашыў прадоўжыць барацьбу і планаваў выступленні ў наступным, 1864 годзе. Калі Кастусь быў пакараны, яму было ўсяго 26 гадоў.

Каліноўскі стаў незвычайна папулярным у БССР яшчэ ў 1920-я гады, падчас правядзення палітыкі беларусізацыі. Хоць ён хутчэй успрымаўся як сімвал народнага гневу перад палякамі-прыгнятальнікамі, чым як змагар з царскім рэжымам. У час Вялікай Айчыннай вайны Каліноўскі стаў сімвалам барацьбы з акупантамі. Пасля вайны акцэнт рабіўся на яго сацыяльнай палітыцы, крытыцы прыгоннага права і абшарнікаў. Як бы там ні было, вобраз Кастуся ўсё больш уваходзіў у прытомнасць беларусаў. Тым больш што ён - менавіта як нацыянальны герой, які рыхтуе паўстанне, - патрапіў на старонкі мастацкай літаратуры (напрыклад, у знакаміты раман Уладзіміра Караткевіча "Каласы пад сярпом тваім").

Previous